Je bent zwanger en wordt overspoeld met adviezen. Tijdens de consulten bij de verloskundige komen er veel verschillende onderwerpen aan bod. Dat het schadelijk is om alcohol te drinken of te roken tijdens de zwangerschap, is voor de meesten wel bekend. Toch zijn lang niet alle adviezen even duidelijk en weet niet iedere zwangere waarom deze adviezen gegeven worden. In dit artikel gaan we dieper in op het risico van een toxoplasmose-infectie.
Wat is toxoplasmose?
Toxoplasma gondii is een eencellige parasiet die de infectieziekte toxoplasmose veroorzaakt (1). Veel zoogdieren zijn hiermee geïnfecteerd (2). De parasiet kan in de ontlasting van katten zitten, maar ook in de grond die door kattenpoep is verontreinigd en in rauw of onvoldoende gaar vlees (1).
Hoe herken ik een toxoplasmose-infectie?
Van een infectie met toxoplasmose merk je meestal niks en het wordt hierdoor vaak niet opgemerkt. Als je wel klachten krijgt zijn deze vrij algemeen zoals vermoeidheid, lusteloosheid en koorts. Af en toe treedt er een vorm op die erg lijkt op de verschijnselen van de ziekte van Pfeiffer. Dan worden er vergrote lymfeknopen gezien, en treedt er spierpijn, lever- en miltvergroting op. Heel soms zijn de symptomen nog ernstiger, maar dit is meestal het geval als er sprake is van een verminderde afweer. Er kunnen dan oog-, long- en/of hersenvliesontsteking optreden. (1)
Kan ik getest worden op een toxoplasmose-infectie?
Toxoplasmose is, net als bijvoorbeeld varicella (waterpokken) en rubella (rode hond), een infectie waarbij je na een eerste infectie (primo-infectie) in principe levenslang immuun zult zijn. In Nederland word je niet standaard getest op de aanwezigheid van beschermende IgG-antilichamen tegen Toxoplasma gondii voor of tijdens de zwangerschap. Er zijn landen waar dit wel gebeurd, zoals bijvoorbeeld in Frankrijk (2). In Nederland ligt de nadruk op het voorkomen van de infectie.
Naar schatting is ongeveer 18% van de volwassen vrouwen beschermd tegen toxoplasmose. Het risico op een primo-infectie tijdens de zwangerschap wordt geschat op 0,5%. De diagnose bij een zwangere wordt gesteld door serologisch onderzoek. Hierbij wordt gekeken of er antigenen en/of antistoffen tegen toxoplasmose in jouw bloed voorkomen. De interpretatie van deze uitslagen is in de zwangerschap soms lastig, omdat 50% van de zwangeren al antistoffen heeft door een eerder doorgemaakte infectie. Bovendien kunnen bepaalde antistoffen nog twee jaar na de infectie aangetoond worden. Om deze reden moet er dan een tweede serummonster worden onderzocht. Hierbij kijkt men of de concentratie antistoffen is gestegen. (2)
Wat zijn de gevolgen voor je baby?
Jullie ongeboren kindje kan alleen besmet worden indien je als moeder een primo-infectie doormaakt tijdens de zwangerschap. In dat geval is de kans dat je kindje ook geïnfecteerd raakt gemiddeld 40%. Het risico dat jullie kindje besmet wordt, neemt toe naarmate de zwangerschap vordert. In het eerste trimester is de kans minder dan 3% terwijl de kans aan het einde van de zwangerschap meer dan 60% is. Of een kindje is geïnfecteerd, kan worden onderzocht door het vruchtwater te onderzoeken door middel van een vruchtwaterpunctie.
Vroeg in de zwangerschap is de schade die het kindje door een infectie kan oplopen het grootst. Bij een infectie gedurende het eerste trimester van de zwangerschap kunnen er verschillende ernstige complicaties optreden: een hydrocephalus (waterhoofd), verkalking in de hersenen, verstandelijke beperking, microcefalie (te klein hoofd), oogafwijkingen en doofheid. Een infectie in het tweede of derde trimester geeft een kleinere kans op schade.
Is er behandeling mogelijk van een toxoplasmose-infectie tijdens de zwangerschap?
In Nederland bestaat er geen richtlijn voor de behandeling van een zwangere met toxoplasmose. (3) Een primo-infectie met toxoplasmose kan tijdens de zwangerschap worden behandeld met medicijnen zoals pyrimethamine, sulfadiazine en folinezuur (2). Deze behandeling lijkt alleen weinig effect te hebben op de kans dat jullie ongeboren kindje wordt geïnfecteerd. Het maakt hierbij niet uit op welk de behandeling plaatsvindt. Er lijkt wel een duidelijk effect te bestaan van vroege behandeling op het optreden van symptomen bij de moeder (3).
Wat kan ik doen om een toxoplasmose-infectie te voorkomen?
Voorafgaande aan en tijdens de zwangerschap worden er een aantal hygiëne maatregelen geadviseerd om te voorkomen dat je een toxoplasmose-infectie oploopt. Het RIVM hanteert hiervoor onderstaande adviezen:
- Handen wassen voor het bereiden van eten, fruit en groente goed wassen
- Bij het werken in de groenvoorziening, vleesverwerkende industrie en dierenverzorging handschoenen dragen en handen daarna goed wassen
- In de vleesverwerkende industrie: orale blootstelling via spetters vermijden
- Het beste is om de kattenbak door anderen te laten verschonen. Anders de kattenbak dagelijks verschonen en daarbij handschoenen dragen
- Geen rauw of half rauw vlees eten (3)
Je zou ervoor kunnen kiezen om, op eigen kosten, te testen of je beschermd bent tegen toxoplasmose. Deze screening is zinvol voor bijvoorbeeld dierenverzorgsters, hoveniers of medewerkers van een vleesverwerkingsbedrijf. (2)
- Informatie over toxoplasmose. Website RIVM
- Prins M., et al (2019) Praktische Verloskunde. (14 e druk). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.
- Informatie over toxoplasmose en zwangerschap. Website RIVM.
