Door: Denise, verloskundige, gepubliceerd op: 27/06/2024

In de zwangerschap kun je kiezen of je onderzoeken wilt laten doen om te kijken of je kindje een afwijking heeft. De NIPT-test (een bloedonderzoek) en 20 wekenecho worden al langere tijd aangeboden. Sinds september 2021 kun je ook kiezen voor de 13 wekenecho. Bij deze echo wordt gekeken naar lichamelijke afwijkingen bij je kindje. Je zorgverlener kan hierover informatie geven zodat jij en je partner kunnen kijken welke keuze het beste bij jullie past.

Wat is de 13 wekenecho?

De 13 wekenecho, ook wel eerste trimester SEO (structureel echoscopisch onderzoek), is een medische echo van ongeveer 30 minuten waarbij wordt gekeken naar lichamelijke afwijkingen bij je kindje.1,2 Een lichamelijke afwijking betekent dat een deel van het lichaam er anders uitziet dan normaal, zoals bijvoorbeeld bij een open rug, open schedel, hartafwijking of afwijking van de nieren.2 Ook controleert de echoscopist het vruchtwater en de groei van je kindje.2 Het geslacht van je kindje wordt niet bekeken. Er zijn geen kosten verbonden aan de 13 wekenecho, maar je mag natuurlijk zelf kiezen of je de echo wilt doen. Momenteel kun je alleen voor de 13 wekenecho kiezen als je meedoet aan de IMITAS-studie. Onderaan deze pagina lees je meer over de IMITAS-studie.

Hoe gaat de 13 wekenecho?

Je kunt de 13 wekenecho laten doen van 12+3 tot en met 14+3 weken zwangerschap.1,2 Ook als je zwanger bent van een tweeling of meerling kun je voor de 13 wekenecho kiezen.2 Soms ligt je kindje op zo’n manier dat hij of zij slecht in beeld te krijgen is. Het kan zijn dat de echoscopist dan vraagt om op een zij te komen liggen, even te springen in de kamer of zelfs een glas cola te drinken. Vaak lukt het om de echo volledig via je buik te maken. Als de echoscopist niet alles kan zien wordt soms een inwendige echo (via de vagina) voorgesteld. Je kunt dan zelf kiezen of je dit wilt.2,3 Omdat de echoscopist zich goed moet concentreren, mag je maximaal één persoon meenemen. Neem geen kinderen mee. De echo is niet gevaarlijk voor je kindje.2 De echo doet geen pijn, maar soms moet de echoscopist wat harder duwen voor een goed beeld. Dit kan als onprettig ervaren worden. Het kan zijn dat er wordt gevraagd of een echoscopist in opleiding de echo uitvoert. Je mag zelf beslissen of je dit wil.

Wanneer krijg ik de uitslag van de 13 wekenecho?

De echoscopist vertelt altijd alles wat op de echo te zien is, je krijgt de uitslag dus direct. Je kunt geen gedeeltelijke 13 weken echo doen. Anders dan bij de 20 wekenecho wordt de echo niet herhaald als de echoscopist niet alles kan zien.2 Hier wordt dan bij de 20 wekenecho opnieuw naar gekeken. Als de echoscopist iets ziet wat mogelijk een afwijking kan zijn, krijg je altijd vervolgonderzoek aangeboden. Dit gebeurt ongeveer bij 5 van de 100 zwangeren.2 Als er bij de 13 wekenecho geen afwijking wordt gezien, wordt hier bij de 20 wekenecho opnieuw naar gekeken. Het kan zo zijn dat de echoscopist dan alsnog een afwijking bij je kindje ziet. Wat de kans hierop is, is nog niet bekend en wordt onderzocht in de IMITAS-studie.2,4

Wat gebeurt er als er een afwijking wordt gezien? 

Niet alle afwijkingen zijn zichtbaar. Het kindje kan toch een afwijking hebben als de uitslag goed is. Het omgekeerde kan ook. Er is een aanwijzing voor een afwijking, maar er blijkt na onderzoek toch geen afwijking te zijn. De 13 wekenecho is een vorm van screening en vertelt of er een aanwijzing is voor een afwijking. Om zekerheid te krijgen zal er verder onderzoek gedaan worden. Je kunt bij een afwijkende uitslag kiezen voor vervolgonderzoek om zekerheid te krijgen. Dit kan in de vorm van een GUO type 2 echo (Geavanceerd Ultrageluid Onderzoek), met eventueel daarna een vlokkentest, vruchtwaterpunctie of bloedonderzoek.  

Wat is er al bekend over de 13 wekenecho?

Eerdere studies uit het buitenland toonden aan dat een uitgebreide echo in het eerste trimester van de zwangerschap bijdraagt aan het eerder opsporen van veel lichamelijke afwijkingen.3,5,6 Hieruit bleek ook dat nog niet alle afwijkingen te zien zijn bij deze echo.3,5,6 Bepaalde afwijkingen kunnen (nog) niet of maar soms gezien worden.3,5,6 Tussen 2013 en 2015 werd in Noord-Nederland al een kleiner onderzoek gedaan naar de 13 wekenecho en de ervaringen van zwangere vrouwen.7 Hieruit bleek dat vrouwen zich meer gerustgesteld voelden na een goede 13 wekenecho.7 Wanneer bij de 13 wekenecho een afwijking werd gezien terwijl deze bij 20 weken niet meer te zien was, ervaarden vrouwen meer stress.7 Uit de vragenlijsten bleek dat vrouwen zelf de voorkeur hadden voor een zo vroeg mogelijke uitgebreide echo.7 Momenteel loopt landelijk de IMITAS-studie waarbinnen dit verder wordt onderzocht.4

Wat is de IMITAS-studie?

Sinds september 2021 wordt de 13 wekenecho landelijk aangeboden vanuit de IMITAS-studie (IMplementation of FIrst Trimester Anomaly Scan).4 Deze studie onderzoekt of de voordelen van een 13 weken echo opwegen tegen de nadelen hiervan.4 Het onderzoek kijkt naar de eigenschappen van de echo, de uitkomsten van de zwangerschappen, de ervaringen van zwangeren en zorgverleners, en naar de mogelijkheden van het invoeren van de 13 wekenecho.4 Naar verwachting loopt de IMITAS- studie tot 2025. Daarna wordt besloten of de echo definitief zal worden ingevoerd in het programma voor prenatale screening. Tot die tijd kun je de 13 wekenecho alleen krijgen als je meedoet aan het onderzoek.

Wat gebeurt er met mijn gegevens als ik meedoe aan het onderzoek?

Als je meedoet aan de IMITAS-studie, teken je hiervoor een toestemmingsformulier bij je verloskundige of gynaecoloog. Hiermee geef je toestemming voor het gebruik van jouw gegevens voor de wetenschappelijke studie, en dat de onderzoekers contact met je kunnen opnemen voor aanvullend onderzoek (zoals via een vragenlijst of interview).8,9 Ook vraagt je verloskundige of gynaecoloog of je het goed vindt dat je gegevens worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek na het afronden van de IMITAS-studie.8 Lees welke gegevens precies worden bewaard en waarom dit nodig is.

Hoe maak ik de keuze of ik wel of geen 13 wekenecho wil laten doen?

Je verloskundige of gynaecoloog zal tijdens het eerste gesprek vragen of jullie meer informatie willen over de mogelijkheden van onderzoeken bij je kindje. Als je dit wilt, zullen jullie het hier uitgebreid over hebben, en kijken jullie samen welke keuze het beste bij jou en je partner past. Deze vragenlijst op de website van de rijksoverheid kan je ook helpen bij het maken van een keuze.

Lees ook het artikel: Zijn meer echo’s tijdens de zwangerschap beter?

Bekijk de informatiekaart over de 13 wekenecho van het RIVM

Bronnen:
  1. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Screeningen tijdens de zwangerschap: 13 wekenecho. 2023.
  2. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Onderzoek naar lichamelijke afwijkingen: de 13 wekenecho en de 20 wekenecho. 2023.
  3. Karim JN, Bradburn E, Roberts N, Papageorghiou AT; ACCEPTS study. First-trimester ultrasound detection of fetal heart anomalies: systematic review and meta-analysis. Ultrasound Obstet Gynecol. 2022;59(1):11-25.
  4. Over de IMITAS studie. 2020.
  5. Ebrashy A, El Kateb A, Momtaz M, El Sheikhah A, Aboulghar MM, Ibrahim M, Saad M. 13-14-week fetal anatomy scan: a 5-year prospective study. Ultrasound Obstet Gynecol. 2010;35(3):292-6.
  6. Syngelaki A, Hammami A, Bower S, Zidere V, Akolekar R, Nicolaides KH. Diagnosis of fetal non-chromosomal abnormalities on routine ultrasound examination at 11-13 weeks’ gestation. Ultrasound Obstet Gynecol. 2019;54(4):468-476.
  7. Bardi F, Bakker M, Kenkhuis MJA, Ranchor AV, Bakker MK, Elvan A, Birnie E, Bilardo CM. Psychological outcomes, knowledge and preferences of pregnant women on first-trimester screening for fetal structural abnormalities: A prospective cohort study. PLoS One. 2021;16(1):e0245938.
  8. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). 13 wekenecho: Wetenschappelijke studie. 2023.
  9. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), IMITAS. Toestemmingsformulier IMITAS studie versie 23 juli 2021.