Door: Marieke Mink, gepubliceerd op: 08/12/2021

Moedermelk is de beste voeding voor een baby. Het zit vol met alle benodigde voedingsstoffen, energie en afweerstoffen die een baby nodig heeft. In een recente literatuurstudie bevestigt het RIVM dat borstvoeding gezond is voor zowel het kind als de moeder.

Waarom is borstvoeding goed voor baby’s?

Borstvoeding beschermt de baby tegen infectieziekten. Maar er zijn ook positieve effecten van borstvoeding lang na de borstvoedingsperiode, zoals bescherming tegen overgewicht. Bij jonge kinderen beschermt borstvoeding ook tegen maag-darminfecties, luchtweginfecties en middenoorontsteking.

Waarom is borstvoeding goed voor de moeder?

Het  RIVM vond in hun studie ook effecten van borstvoeding op de gezondheid van de moeder. Vrouwen die geruime tijd borstvoeding geven, hebben waarschijnlijk minder kans op het krijgen van reumatoïde artritis, hoge bloeddruk en diabetes type 2. 

Welke voedingsstoffen zitten er precies in moedermelk?

Maar welke voedingsstoffen zitten er in borstvoeding en kan het bijvoorbeeld voorkomen dat er soms geen of te weinig voedingsstoffen in je moedermelk zitten? Childbirth Network sprak met lactatiedeskundige Trees Loos en vroeg haar alles over moedermelk en voedingsstoffen.

Moedermelk bevat alle elementaire en essentiële ingrediënten voor de baby, zoals koolhydraten, proteïnen en vetten evenals water om de baby gehydrateerd te houden. 

Hieronder enkele andere bestanddelen van moedermelk die in elke voeding aanwezig zijn en waarvan er vele niet kunstmatig kunnen worden nagemaakt. Dat maakt moedermelk zo uniek voor onze kinderen. Of….toch ook heel gewoon?

Een kleine opsomming:

Levende cellen onder meer witte bloedcellen die de afweer bevorderen, maar ook stamcellen, die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling en genezing van organen. 

Proteïnen die helpen bij de groei en ontwikkeling van de baby, zijn immuunsysteem activeren en neuronen in de hersenen ontwikkelen en beschermen. Al die moedermelk proteïnen zijn gemaakt van aminozuren. Er zitten meer dan 20 van deze verbindingen in je melk. Een aantal daarvan, nucleotiden genaamd, neemt ’s nachts toe en wetenschappers denken dat ze mogelijk een slaapbevorderende werking hebben. 

Suikers die oligosacchariden worden genoemd en die fungeren als prebiotica die de ‘goede bacteriën’ in de darmen van de baby voeden. Ze voorkomen ook infecties doordat ze in de bloedbaan van de baby terechtkomen.

Verschillende enzymen. Enzymen zijn katalysatoren die chemische reacties in het lichaam versnellen. De enzymen in de melk vervullen taken zoals het ondersteunen van de spijsvertering en het immuunsysteem van de baby en helpen de baby om ijzer op te nemen.

Groeifactoren die een gezonde ontwikkeling ondersteunen. Deze zijn van invloed op onder andere de baby’s darmen, bloedvaten, het zenuwstelsel en de klieren, die hormonen afscheiden.

Vitaminen en mineralen – voedingsstoffen die een gezonde groei en werking van de organen ondersteunen en helpen om de tanden en botten van de baby te vormen. 

Antistoffen, die ook wel immunoglobulinen worden genoemd. Er zijn vijf elementaire vormen van antistoffen en ze zijn alle in de melk aanwezig.  Ze beschermen de baby tegen ziekten en infecties door bacteriën en virussen te neutraliseren.

De langeketenvetzuren, spelen een cruciale rol in het opbouwen van het zenuwstelsel van de baby en dragen bij aan een gezonde hersen- en oogontwikkeling. En je raadt het al, meerdere daarvan zitten ook in moedermelk!

Dit is nog maar een deel van alle bestanddelen van de moedermelk. Wetenschappers vinden nog steeds nieuwe. Opmerkelijk genoeg kunnen de hoeveelheden van deze bestanddelen op verschillende momenten variëren, afhankelijk van de leeftijd en de behoeften van de baby.

Een richtlijn is dat baby’s die borstvoeding krijgen wel extra vitamine K en vitamine D nodig hebben voor een optimale ontwikkeling. Aan kunstvoeding is vitamine K al toegevoegd.

Moedermelk smaakt zoet en een beetje weeïg. Moedermelk is wat wateriger en ook wat geliger of blauwer van kleur. De smaak van moedermelk wordt ook beïnvloed door wat de moeder eet, baby’s schijnen bijvoorbeeld een voorkeur te hebben voor melk van hun moeder als die knoflook heeft gegeten. Ook de kleur van moedermelk kan beïnvloed worden door wat de moeder eet, wortels geven de melk een oranje gloed terwijl groene groentes de melk een groene gloed hebben. De melk is dus eigenlijk geen dag hetzelfde van smaak, want mensen(moeders) hebben een veel gevarieerder dieet dan koeien. Ik zeg wel eens tegen een moeder. “Proef eens een slokje van je melk. Je moet toch weten wat je, je baby geeft”.

Kunnen er te weinig voedingsstoffen zitten in moedermelk?

Uit onderzoek blijkt dat de voedingswaarde van moedermelk zeer constant is. Ook in moeilijke omstandigheden, bijvoorbeeld in situaties van honger en oorlog, blijft moedermelk prima van kwaliteit. Te magere, te vette of waterige melk bestaat niet. Dat is echt een fabel. Moedermelk is altijd van goede kwaliteit. Maar dat de moeder een gevarieerd voedingspatroon heeft is belangrijk, voor de gezondheid van beide. Toch zal een baby niet zo snel tekorten oplopen als de moeder bijvoorbeeld ondervoed is. In tegenstelling tot wat men vaak denkt, is de kwaliteit van de moedermelk van ondervoede moeders doorgaans goed, al kan de hoeveelheid melk onvoldoende zijn. Baby’s van deze moeders kunnen ondervoed raken, omdat de moeder niet meer in staat is om voldoende melk te produceren. Deze vorm van ondervoeding bij de moeder komt in ons land gelukkig vrijwel niet voor. Een langdurig eenzijdig dieet, dat al voor de zwangerschap werd gevolgd, kan echter wel degelijk consequenties hebben voor de baby, omdat het al voor de geboorte kan leiden tot vitaminetekorten.

Een moeder die borstvoeding geeft, hoeft geen voedingsmiddelen te laten staan of extra te nemen om melk van goede kwaliteit te maken. Wanneer zij haar baby op verzoek voedt, zal haar melkproductie op peil blijven.

Moedermelk bevat dus alle voedingsstoffen die een baby de eerste zes maanden nodig heeft, ongeacht de voeding die de moeder zelf eet. Een moeder die goed eet, zal zich echter goed voelen en minder vaak ziek zijn! “Niet genoeg voedingswaarde in de moedermelk’ is dus een fabeltje. Maar dat wil niet zeggen dat er niets aan de hand is als de baby niet voldoende aankomt. Zoek dan contact met een deskundige!

Hoe komen er voedingsstoffen in moedermelk?

Het voedsel dat je eet, wordt door je spijsvertering afgebroken tot minuscule deeltjes. Die deeltjes worden in je bloed opgenomen via de darmen. Als deze deeltjes in de haarvaatjes vlakbij het borstweefsel komen, komen ze via de cellen die langs de melkklieren liggen in de melkklieren zelf. De eerste dagen na de geboorte zit er veel ruimte tussen de cellen (lactocyten) die aan de melkkliertjes grenzen, en die stoffen tegenhouden of juist doorlaten. Dit betekent dat allerlei stoffen vrij gemakkelijk in de melk kunnen komen. Na een paar dagen verdwijnt de ruimte tussen de lactocyten en wordt het moeilijker voor een stof om de barrière tussen bloed en melk te slechten.

Een hardnekkig (bij)geloof is dat als een moeder gasvormend voedsel eet, zoals kool, haar baby krampjes zal krijgen, maar dat is niet zo. Gas uit het spijsverteringskanaal van de moeder gaat niet over in haar bloed en komt dus ook niet in de moedermelk. Maar als voedsel verteerd wordt komen bepaalde eiwitdeeltjes ervan wel in het bloed en kunnen in de melk komen. Sommige baby’s zijn gevoelig voor een bepaald eiwit en reageren hierop met krampjes en onrust, of huiduitslag en spijsverteringsproblemen. Als het duidelijk is dat een baby reageert op een bepaald voedingsmiddel dat de moeder eet, kan ze dat uit haar dieet halen. Meestal echter hebben krampjes of onrust andere oorzaken dan voedselovergevoeligheid. De meeste voedende moeders kunnen dan ook alles eten wat ze willen; de meerderheid van de baby’s reageert niet op eiwitten uit haar voeding.

Moeders denken soms dat na het drinken van een glas wijn de alcohol in hun melk blijft totdat het uit de borst is gehaald. Vaak kolven ze dan de melk af en gooien het weg, en leggen dan pas hun baby weer aan de borst. In werkelijkheid daalt de concentratie alcohol in moedermelk in gelijke mate als het daalt in het bloed van de moeder. Het duurt ongeveer twee tot drie uur tot de hoeveelheid alcohol uit een glas wijn of bier uit het lichaam van een vrouw van 60 kilo is verdwenen. Als de alcohol uit het bloed van de moeder is verdwenen, zit het ook niet meer in de melk.

Er is helaas geen vaste regel te geven hoe lang het duurt voordat een (voedings)stof opduikt in de moedermelk en hoe lang het duurt voordat die stof weer verdwenen is. Dat is namelijk sterk afhankelijk van de soort stof of voedsel, of deze stof een goede verbinding aangaat met de melk en hoe gemakkelijk het membraan tussen bloed en melk wordt gepasseerd. Het varieert tussen de 1 en 12 uur. Het is van vele variabelen afhankelijk.

Waar is moedermelk allemaal nog meer goed voor?

Voor alle baby’s is lichamelijk contact zeer belangrijk. Het kan ze helpen hun lichaamstemperatuur beter te regelen en zich kalmer, getroost en veilig te voelen. Huid-op-huid contact met de baby zorgt voor een verhoging van het gehalte aan oxytocine, een hormoon dat de toevloed van melk stimuleert bij de moeder en wat weer een kalmerend en ontspannend effect op haar kan hebben. Borstvoeding bevordert deze gunstige effecten en tevens versterkt het de band en het gevoel van hechting tussen moeder en kind.

Borstvoeding geven is meer dan voeden alleen!

De moeder heeft haar melk altijd bij zich; op de goede temperatuur, in de goede samenstelling en hoeveelheid. Ze hoeft geen flessen schoon te maken en te wachten tot de melk is opgewarmd.

Kunstvoeding is duur. De kosten van kunstvoeding worden geschat op meer dan 1200 euro per jaar. Daar komt nog bij dat men zou kunnen besparen op de dokter, want baby’s die borstvoeding krijgen zijn meestal minder vaak ziek dan kinderen die kunstvoeding krijgen! Natuurlijk, in het begin kan borstvoeding een hoop werk zijn, maar zodra moeder en de baby de juiste routine te pakken hebben, is het in de meeste gevallen vrij gemakkelijk.

Als een moeder na de bevalling direct begint met borstvoeding geeft zij het kind niet alleen de voedzame colostrum, maar het zorgt ook voor het krimpen van de baarmoeder tot de grootte van voor de zwangerschap, doordat het vrijkomen van het hormoon oxytocine wordt bevorderd. De baarmoeder van vrouwen die geen borstvoeding geven na de bevalling keert nooit terug tot het oorspronkelijke formaat, maar zal altijd iets vergroot blijven.

Bronnen: