23 mei 2023. Tijdens de bevalling zorgt handelen met toestemming voor een gevoel van keuze en controle voor de barende vrouw. Uit eerder onderzoek blijkt dat vrouwen die geen toestemming hebben gegeven voor bepaalde handelingen vaker een negatieve ervaring hebben tijdens hun bevalling. Het is een wettelijke en ethische vereiste dat er geïnformeerde toestemming wordt verkregen voordat medische handelingen worden uitgevoerd.

Via een vragenlijst heeft promovenda Marit van der Pijl onderzocht hoe vaak en bij welke handelingen er geen toestemming is gevraagd tijdens de bevalling en/of er onvoldoende informatie was gegeven aan vrouwen. Ook vroeg Van der Pijl in hoeverre vrouwen hier last van hadden. Het onderzoek is vandaag gepubliceerd in het internationale medische tijdschrift BMJ Quality & Safety. De antwoorden van 11,418 vrouwen werden meegenomen in het onderzoek. Vaginaal onderzoek was de meest uitgevoerde handeling en hiervoor werd bijna altijd toestemming verkregen (92.8%). Ook werd er vrijwel altijd toestemming gevraagd voor een inleiding (91.7%) en geplande keizersnede (97.3%).

Handelen zonder toestemming

Dit onderzoek van  de afdeling Verloskundige Wetenschap van Amsterdam UMC / Academie Verloskunde Amsterdam Groningen en UMCG.

Er zijn meerdere manieren waarop zorgverleners kunnen handelen zonder toestemming; zij kunnen bijvoorbeeld geen toestemming vragen voordat zij iets doen. Dit kwam het meest voor bij het toedienen van een oxytocine injectie na de bevalling (om de baarmoeder te laten samentrekken): bij bijna de helft van de vrouwen werd geen toestemming gevraagd (47.5%). Geen toestemming vragen kwam ook vaak voor bij het zetten van een episiotomie (knip): bij ruim 4 op de 10 vrouwen (41.7%). Het is ook mogelijk dat zorgverlener een handeling uitvoert terwijl de vrouw expliciet aangeeft dit niet te willen. Dit kwam gelukkig niet vaak voor: het meest bij het toedienen van weeënopwekkers (2.2%) en wederom bij de episiotomie (1.9%).

Wanneer een vrouw expliciet aangaf iets niet te willen maar de handeling toch plaatsvond, ervaarde de meeste vrouwen dit als vervelend: 67.4% bij episiotomie tot 92.7% bij vaginaal onderzoek.  Minder vervelend vond men het zonder toestemming maken van een hartfilmpje van de baby (CTG)- 6.9 procent, tot 30.7% voor het toedienen van weeënopwekkers.

Informatie

Vrouwen gaven aan dat de informatievoorziening rondom handelingen vaak onvoldoende was. Dit gold het meest voor vrouwen die geen toestemming hadden gegeven. Het onderzoek liet verder zien dat vrouwen die al eerder zijn bevallen vaker aangaven toestemming te hebben gegeven in vergelijking met vrouwen die voor het eerst bevallen.

Meer bewustwording nodig

Van der Pijl concludeert dat -ondanks de wettelijke en ethische eisen- bepaalde handelingen tijdens de bevalling regelmatig worden uitgevoerd zonder toestemming. Soms vinden handelingen zelfs plaats tegen de wens van de barende vrouw in. Dit heeft een negatieve invloed op de ervaren kwaliteit van zorg. Vrouwen hebben soms het gevoel minder controle en minder keuze te hebben, dit kan leiden tot een negatieve bevallingservaring. Meer bewustwording rondom geïnformeerde toestemming is volgens de promovenda echt nodig. Het is belangrijk dat de toestemmingsvereiste in de zorg rond de geboorte vaker en beter gerespecteerd word; dat zorgverleners hierin getraind en gesteund worden, en dat mogelijke barrières die zij ervaren bij het uitvoeren (financieel, systemisch, protocollair) van hun taak worden aangepakt. Ook is het volgens Van der Pijl belangrijk dat de zorgverlener en de zwangere al tijdens de zwangerschap in gesprek gaan over de bevalling, zodat individuele voorkeuren, maar ook angsten of eventuele eerdere vervelende ervaringen op tijd besproken kunnen worden.

Meer lezen over dit onderzoek?